Suhas Shirvalkar

Suhas Shirvalkar

सुशिंचे अनुभव त्यांच्याच शब्दांत

सुशिंनी त्यांच्या फलश्रुती या पुस्तकात आपल्या व्रतस्थ या कादंबरीबद्दल तिची निर्मिती प्रकिया उलगडून  सांगताना जे काही अनुभव सांगितलेते वाचून डोळ्यांत अश्रू तरळले.

ते सांगतात,

"मी एक व्यावसायिक लेखक आहेतोही मराठीसारख्या प्रदेशिक भाषेतलापंचवीस वर्षांचा माझा अनुभव सांगतोकि हे सगळ अस्थिर आहेअनिश्चित आहेउद्याचा इथे स्थैर्याच्या दृष्टीकोनातून

भरोसा नाही ! आजपर्यंत बऱ्याचदा असं झालं आहेकी 'आता आपल्याला नवीन काही सुचणारकी नाही ?' असा प्रश्न स्वतःलाच भीती घालण्याच्या वेळेपर्यंतचा दीर्घ काळ कोरा गेला आहेरतीब घालणं

मला जमलेलं नाहीआताअनुभवाने मला माहित झालं आहेकी सुचतं असं अस्वस्थ व्हायला झालं , की चांगलं सुचतंपणपहिल्या -पहिल्यांदा जेव्हा मेंदूतला स्वीच असा ऑफ व्हायचातेव्हा

भविष्याच्या भयाण रूपाने मला खूप घुसमटायला व्हायचंलेखकाला सुट्टीचा पगार नाहीत्याला पेन्शन , प्रोव्हीडन्ट फंड नाहीखऱ्या अर्थाने, 'हातावरल पोट !

उद्या नाहीच सुचलं... काही कारणानेआपण गंभीर आजारी पडलो... किंवामध्येच आपली आयुष्यरेषाच संपली...

जाणारा जातोत्याच्या सगळ्याच चिंता मिटतातपण बायकोचं काय ? ... मुला-बाळांच काय ? या काळजीतूनच , मला स्वप्न पडायची.

गजबजलेला रस्तारहदारी ऐन भरात कुठेतरी जा - ये करतेयलोक हॉटेलात चैन करतायतदुकानांतून खरेदी करतायत.

आणि या गर्दीतून हरवलेली ... बावरलेली दोन लहान मुलं - एकमेकांच्या लुकड्या आधाराने चाललेली ... एकमेकांना सांभाळणारी ...कशाचातरी भिरीभिरी शोध असलेली.

किंवारात्रीचा निर्मनुष्य... लांबलचक रस्ताअंधारा .आणि एखाद्या दुकानाच्या पायरीवर म्हणा - एखाद्या पारावर म्हणादोन केविलवाणी मुलं अनाथपणे एकमेकांच्या आश्रयाने झोपी गेलीयेत !

या मुलांचे चेहरे हमखास माझ्या मुलांचे !

रात्रीच्या रात्री मला या अशा स्वप्नांनी जागवायला लावल्या आहेत !
_________________________________________________________________________________


सुशिंचे अनुभव खास सुशिंच्या शब्दांत सुशिंनी सांगितले आहेत ते त्यांच्या इत्यादी इत्यादी या पुस्तकात.
यातील " मॄत्यूनंतरचा मित्र " या लेखात त्यांनी त्यांचा खालील अनुभव सांगितला आहे.

ते सांगतात, 

            "एका एकांकिका स्पर्धेच्या बक्षीस समारंभानिमित्ताने खेडला (रत्नागिरीगेलो होतोप्रिन्सिपल विनायक वैद्यमाजी नगराध्यक्ष बाबा पाटणे ... अशा बडया-बडयांच्या सहवासातही, उत्तम जैन हा तरुण त्यांच्याइकाच जवळचा झाला होतादुस-या दिवशी उत्तम एका तरूणाला घेऊन माझ्याकडे आलाओळख वगैरे करुन दिलीतो तरूण खास ’सुशिं’ ना भेटायला मिळणार म्हणून अंतर्भागातून कुठूनतरीअडचणींवर मात करीतखेडपर्यंत आला होता ! त्याच्याशी भरपूर गप्पा मारल्यात्यात असं लक्षात आलं कीया तरुणाला कुठला तरी असाध्य आजार आहे आणि त्याला जगण्याची मुळीच आशा नाही ! ‘आजाराबद्द्ल बोलायला तो मुळीच उत्सुक नव्ह्तामी पण खोलात शिरलो नाहीत्याच्या नैराश्यातूनच मला तो जाणवत होता. म्हणून मी त्याला धीर दिलाजीवनाकडे पाठ फिरवण्यापेक्षा जीवनाभिमुख हो... खुप काही बोललो असेनमाझ्या शब्दांपेक्षा त्या वेळी त्याच्या चेह-यावर जे समाधान होतंते मला आता अस्वस्थ करतं !
            मी पुण्याला परत जाताना उत्तमने मला आवर्जून सांगितलं – ‘सुशित्याला एक पत्र लिहातुम्ही त्याचे फार आवडते लेखक आहातत्याला फार फार बरं वाटेल.’
            गडबडीतपत्यांशी देवाण-घेवाण राहिली होती. म्हणून पुण्याला आल्यावर उत्तमला पत्र लिहिलंत्याच पाकिटात त्याचंही पत्र टाकलंनंतरमाझा प्रवास ... लेखन ... दौरे.
            उत्तमची अधून-मधून पत्रंएकाचा आवर्जून उल्लेख - ’तुमच्या पत्राने त्याला उभारी आलीयंजगायचं म्हणतो... वगैरेत्याचं त्या वेळी पत्र आलं का नाही... नसावं बहुतेक !
            हळूहळूसंदर्भ विस्कळीत झाले. ’खेड’ चीही पत्रं मंदावली.
            आणि अचानकमध्येच केव्हातरीएकदा उत्तमचं पत्र आलं.
            सु.शि... तुम्हाला माझा ’तो’ मित्र आठवातो का ? तुम्ही त्याला पत्रही लिहिलं होतं !
            गेला ! त्याला कॅन्सर होताआणि तुम्ही भेटलात तेव्हाच तो आटोक्याबाहेर गेला होता !
            कॅन्सर आणि या मुलाला मी जीवनाभिमुख वगैरे व्हायला सांगत होतो मग त्या वेळी त्याच्या चेह-यावर जे समाधान विलसत होतंते कसलं ?
            उत्तमच्या पत्रातपुढे या प्रश्नाचं उत्तर होतं !
            सु.शितुम्ही भेटलातत्या तारखेला त्याच्या रोजनिशीत नोंद आहे :
            "आज सु.शिभेटलेआवडत्या लेखकाला भेटण्याचं स्वप्न पूर्ण झालंत्यांनी मैत्रीसाठी हात पुढे केलायपण तो स्वीकारायला माझं आयुष्य तोकडं आहे ! किती दिवस निभावू शकेन मी ही मैत्री ? मी तेवढा भाग्यवान आहे का ?"
            त्याची ती नोंद खपकन हॄदयात घुसण्यासाठीत्याच्या नावाची गरज नव्हती... रुप आठवण्याची  गरज नव्हती.
            अरेकॅन्सरग्रस्त असा एक तरुण आपल्याला इतका जिवलग मित्र मानत होता आणि आपल्याला त्याची कल्पनाही नसावी ? हा तरूण आपल्या खिजगणतीतही नसावा ?
            लेखक म्हणून काय ? माणूस म्हणूनही माझी मला लाज वाटली !
            उत्तमचं पत्र इथे संपत नव्हतं. ’तो’ स्म्रॄतिपटलावर निनावीपणे अमर होण्यासाठीआणखी एका हुकमी वाराची झेल मला कळवळत ... विदीर्ण होतस्वीकारायची होती !
            ’त्या’ च्या संदर्भातली उत्तमची शेवटची नोंद होती -
            सु.शि. .... ’तो’ गेल्याचं फोनवरून कळलंमी अर्ध्या-पाऊण तासात तिथं पोचलोपाहतोतर माझा आणि तुमचा मित्र झोप लागल्यासारखा शांतपणे पलंगावर पडला होताआणि ... विश्वास ठेवासु.शि. - त्याच्या छातीवरलं पुस्तक त्यानं मॄत्यूनंतरही दोन्ही हातांनी गच्च पकडून ठेवलेलं होतं ! ते तुमचं होतं !’    
            एका भेटीत मी ’त्याला असं काय दिलं होतंहा प्रश्न मला पडत नाही. ’माणूस ’सु.शिच्या आधीपासूनच त्याची ’लेखक’ सु.शिशी मैत्री होतीपण जिवंत असताना नोंद घेतली गेली नाहीमॄत्यूनंतर मला जिवलग मित्र गेल्याचं अमर्याद दु:ख कायमसाठी देणा-या मोजक्या ओळखींमध्ये ‘तो’ येऊन बसलाहे खरं ! 

            मित्रांनो, ‘त्या’ सुशिचाहत्यासुशिवेडयासुशिभक्ताला लाखो सलाम !!! 

________________________________________________________________________________

सुशिंचे अनुभव खास सुशिंच्या शब्दांत सुशिंनी सांगितले आहेत ते त्यांच्या इत्यादी इत्यादी या पुस्तकात.
यातील " गावठी नशिबाचं " या लेखात त्यांनी त्यांचा खालील अनुभव सांगितला आहेसुशिंनी अनुभवलेला हा अनुभव अनेकांनी कितीतरी वेळा अनुभवला असेल. 'त्याकुत्र्याच्याबाबतीत आपणही बराच वेळा असा अनुभव घेतला असेलआपल्यालाही त्याचे वाईट वाटले असेलपण सुशिंनी ती गोष्ट त्यांच्या सुम्क्ष निरीक्षणशक्तीने इतकी अप्रतिमपणे मांडली आहे कीकथेच्या शेवटी शेवटी वाचताना आपल्याही डोळ्यांत पाणी तरळतेहा एक साधाप्रत्येकाच्याच बाबतीत घडणारा अनुभवपण सुशिंनी आपल्या लेखणीने तो इतका जिवंत केलाय की ते फक्त सुशिच करू शकतात.

लेखक जळगावहून पुण्याला येत आहेतवाटेत एका थांब्यावर जेवणासाठी बस थांबते आहेपाहुयात सुशिंनि काय अनुभव घेतला त्या ठिकाणी.    

ते म्हणतात -

           निरुद्देशपणे एका बाजुला उभं राहूनपान - टपरीवरची कर्कश्श गाणी ऐकतपान-सिगारेटवाल्यांच्या स्टाईलस पाहतबरा वेळ जाऊ लागला.
मध्येचकशा करतातरी म्हणून पाय उचलू लागलोतर लक्षात आलं - डावा पाय आपल्याला सहजपणे हालवता येत नाहीये - जड वाटतोय ! प्रतिक्षिप्त क्रिया म्हणून पायाकडे पाहिलं तर -
अलेलेलेलेलेs! कुत्र्याचं एक अख्खं पिल्लू बुटावर मावलेलं आणि रंगात येऊन बुट खाण्याच्या प्रयत्नात.
           कुत्री-मांजरं-भिकारी-वेडे... यांना माझंच इतकं आकर्षण काकाही कळत नाही ! पण ऐन गर्दीतही ही यादी मला हुडकून काढतेखरं !
           तीन बसेसमधली शंभरएक माणसं आपल्याला चपला-बुटांसह तिथे वावरतायतपण या पिल्लाला दुसरा बुट दिसला नाही.
           होतं गावठीचपण बाळसं उतरलेलं नव्हतंएकदम बनपावासारखं लुसलसशीत...गुट्टुपुढे रंगही सामान्यच मळकट करडा-तपकिरी झाला असतापण आता सगळचं कसं विलोभनीय.
           तसाच खाली बसलोहात लावलाउपजत कुत्रेपणानं त्यानं हात चटाचटा चाटलाकरंगळीएवढं शेपूट ताठ करुन हालवतमाझ्याकडे पाहिलं तोंडाने ’कूँ-कूँकेलंआणि भुक लागली होती म्हणूनकी तो खेळ वाटला-आव्हान वाटलं म्हणूनत्यानं आपल्या निरागस दातांनी माझा पंजा चावायला घेतला.
           ’!’ म्हणतमी त्याला हळूच टप्पू मारलाबुटावरून खाली ठेवलातर, ’माझ्या जागेवरून तू कोण हुसकणार ?’ असं गुरकावतपठ्ठ्या परत लुडबुडतधडपडत बुटावर स्वार झाला ! पण यावेळी त्यानं हात चावला नाही.
           अरे बिस्किटांचा पु डा!
           काढलाफोडलाएक बिस्किट त्याच्या तोंडात दिलं.
           नाही होबिस्किट खाणं ही कल्पनादेखील त्याला नवी होती !
           त्याला ते पकडतादेखील येत नव्हतंचावून खाणंदूरचमातीत टाकून येडं, ’आता या तुकडयाशी कसं खेळावं ?’ असे पवित्रे घेत बिस्किटाभोवती फिरायला लागलंपंजे मारू लागलं !
           बिस्किट उचललंएक तुकडा तोडून हातावर उभा ठेवला.
           लगेच त्यानं पुढचे पंजे हातावर ठेवलेतुकडा चावला.
           चव कळलीउपयोग समजलातरारत त्यानं ’हल्ला बोल!’ आवेश धारण केलापण तुकडा तोडूनतो चघळतानाही त्याला कोण कष्ट पडत होतेदमत होताथांबत होतादेणा-याचा विचार बदलण्यापूर्वी हे संपवलं पाहिजे - अशा अभिनिवेशात पुन्हा बिस्किटावर तुटून पडत होता.
           छेकाय सालं नशीब या कुत्र्याचं !
           शहरातल्या कुठल्या वस्तीत जन्माला आला असतातर कदाचितकोणीतरी त्याला पाळलं असतं. ’‘टाँमी’, ’टायगर’, ’सनी’ अशा कोणत्याही हाकेला त्यानंही प्रतिसाद दिला असताघरातली माणसं त्याला कळली असतीबाहेरच्या माणसांवर भुंकूनत्यानं घरातल्या माणसांना सावध केलं असतंत्याची बुध्दी आणखी तीक्ष्ण असेलतर वर्तमानपत्रवाल्याने दिलेलं वॄत्तपत्र तोंडात धरून त्यानं मालकाला आणून दिलं असतंभाग्य असेल तरमालकाच्या कारच्या मागच्या सीटवर बसूनत्यानं खिडकीतून बाहेर पाहत रहदारी न्याहाळली असती !
          यातलं काहीच नाहीया जन्मी तरी नाही.
          कोणाच्या तरी पायात घुटमळलंलोचट लगट केलीतर पोटाला मिळतं... हा याचा पहिला धडा कदाचित मीच त्याला शिकवलेलाआतायाच मार्गाने तो आपलं पोट भरत राहीलमार आणि पदार्थ खाता खातामाणसं ओळखायला शिकेलदुस-या कुत्र्यानं आपला वाटा पळवू नयेम्हणून आक्रमक होइलमारामारी करतानात्वेषानं चावेलचावून घेईलकोणी त्याला खायला घालेलकोणी ’हाs’ करेलतरी तो वाचेलवाढेलमोठा होईल.
          का कशाकरता ? त्याच्या जन्माला येण्याचा उद्देशच कायजन्मभरच्या कष्टाचं फलित काय ?
          दिवसा.. रात्री... तो निरूद्देशपणे रस्ते ओलांडेलरस्ता ओलांडताना शिताफीनं वाहनं चुकवेल आणि ... आणि...
 एखाद्या अंधाऱ्या रात्री त्याची शिताफी कमी पडलीकी एक बसएक ट्रक असं कोणतंही वाहन त्याची आयुष्यरेषा चिंधडून निघून जाईलत्यासाठी कदाचित हा मोठा होण्याचीही वेळ येणार नाहीज्या विश्वासानं हा वेडा माझ्या बुटावर बसलात्याच विश्वासानं बसच्या चाकाला बिलगून बसलाआणि कोणाच्या लक्षात आलं नाहीतरी संपेल सगळं!बिस्किटाचा शेवटचा कण संपेपर्यंत मी त्याला भरवत होतो आणि पुढच्या जळगाव ट्रिपच्या या थांब्यावर हा पुन्हा माझ्या बुटावर येऊन बसायला असणार नाहीहे पहिलंअन शेवटचं ! या कल्पनेनं माझे डोळे भरून येत होते.

No comments:

Post a Comment